برگردان فارسي هشتمين قسمت پيشگفتار كتاب «قواعد نظام رابرت» Robert’s Rules of Order كه با عنوان موقت «نظامنامهي انجمن» به فارسي ترجمه شده و فعلاً از طريق اينترنت و بدون هيچ چشم داشت تجاري در اختيار فارس زبان قرار گرفته، در ادامه تقديم علاقمندان به فعاليتهاي انجمني ميشود. در اين قسمت از پيشگفتار، بازنگريهاي اين كتاب كه پس از مرگ نويسندهي اصلي كتاب منتشر شدند شرح داده شده است. تأمل در نكات مطرح شده در اين قسمت از پيشگفتار از دو جهت اهميت مييابد:
نكتهي اول اينكه اين كتاب كه قرار است از سوي انجمنها و سازمانها به عنوان كتاب مرجع پارلماني انتخاب شود و به تصويب مجمع عمومي برسد، يك كتاب حقوقي است و هميشه آخرين ويرايش اين اثر به عنوان يك سند حقوقي در يك حوزهي قضايي اعتبار دارد. به همين خاطر، در اساسنامههاي انجمنها و سازمانها قيد ميشود كه آخرين ويرايش مرججع پارلماني «رابرتز رولز آو اوردر» به عنوان مرجع پارلماني انتخاب ميشود.
نكتهي دوم، به قضيهي انتخاب معادل فارسي براي نام اين كتاب مربوط ميشود. بسياري از علاقمنداني كه از نزديك روند ترجمهي اين كتاب را دنبال كردهاند و با مفاد اين كتاب آشنا شدهاند، پيشنهادهاي مختلفي براي معادل فارسي عنوان اين كتاب ارايه دادهاند. اما تأمل در پيشگفتار اين كتاب نشان ميدهد هر معادلي كه براي عنوان فارسي اين كتاب انتخاب ميشود، حتماً بايد نام نويسندهي اصلي آن، يعني «رابرت» را به همراه داشته باشد. و در اين صورت، نشر چنين كتابي كه قرار است به عنوان مرجع پارلماني انواع انجمنها و سازمانهاي دموكراتيك انتخاب شود، بدون كسب اجازه از مالكان حق نشر آن معقول نيست.
به خاطر همين نكات از علاقمنداني كه ترجمههاي اين كتاب را تا كنون دنبال كردهاند انتظار ميرود كه پيشگفتار اين كتاب را به ويژه از لحاظ دو نكتهاي كه در بالا مطرح شد نيز مورد تأمل قرار دهند.
براي آن گروه از اعضاء جديد «شبكه اطلاع رساني كارفرمايان ايران» [شاكا] كه براي نخستين بار با اين مفاهميم مواجه ميشوند اجمالاً بايد توضيح داده شود كه مجموعهي قواعد ناظر بر ادارهي مجامع تصميم گيري، كه براي نخستين بار در پارلمان انگلستان ساخته و پرداخته شد، به قانون پارلمان معروف است. مهاجر نشيناني كه به آمريكا كوج كردند قانون پارلمان را با خودشان به آنجا بردند و در همانجا بود كه اين قوانين گردآوري و در كتابهاي مختلف منتشر شد. يكي از معروفترين و معتبرترين آن كتابها، همين كتابي است كه به فارسي ترجمه شده و در ادامه نيز برگردان قسمت ديگري از پيشگفتار همان كتاب را مطالعه ميكنيد.
بازنگريهاي بعدي
رابرتز رولز آو اوردر ريوايزد Robert’s Rules of Order Revised (قواعد نظام بازنگريشدهي رابرت) ، نخستين تجديدنظر كامل، محصول سه سال تلاش تمام وقت نويسنده بود كه از 1912 با همسر دومش، ايزابل هوگلاند رابرت، يك آموزگار سابق كه به عنوان منشي و دستيار ويراستاري عمل ميكرد، شروع شد. (همسر اولش، هلن ترشر رابرت، كه براي گنجاندن قسمت مقدماتي در ويرايش اول روي او تأثير گذاشت، در سال 1895 درگذشت). نسخهي تجديد نظر شده در 5 مه 1915 منتشر شد. كمي بعد از آن، ژنرال رابرت نوشت كاري كه صرف اين ويرايش شد بسيار بيشتر از كاري بود كه صرف مجموع سه ويرايش قبلي شده بود. نسخهي تجديد نظر شدهي 1915، 75 درصد بيشتر از ويرايش 1893، كمتر از يك چهارم مطلب خود را به طور مستقيم از آن ويرايش گرفته بود. بازسازماندهي، گسترش، و روشنسازي انجام شده در رابرت روولز آو اوردر ريوايزد بيشتر ناشي از صدها نامهاي بود كه نويسنده در طول سالها دريافت كرده بود كه پرسشهايي در مورد قانون پارلمان مطرح ميكردند كه در سازمانها مطرح ميشدند و ويرايشهاي نخستين به آنها نپرداخته بودند.
با مرگ ژنرال رابرت در 1923، تنها پسرش، هنري م. رابرت جونيور – يك استاد رياضيات، و بعد استاد اقتصاد، در دانشگاه ناوال ايالات متحد، كه همچنين در هر دورهي تابستانه در دانشگاه كلمبيا قانون پارلماني آموزش ميداد – دفتر كار نويسنده را تحت پوشش يك بنياد قرار داد كه پدرش آن را بنيان گذاشته بود. هنري جونيور آئين پدرش در پاسخگويي به پرسشهاي پارلماني كاربران كتاب را ادامه داد. آرزوي نويسندهي اصلي اين بوده كه بعد از مرگش پسرش راهنما را آنگونه كه تحولات ديكته ميكنند بازنگري كند. هنري جونيور منتظر بود تا بعد از استعفاء از آكادمي ناوال همين كار را بكند اما در 1937 پيش از فرارسيدن آن زمان درگذشت.
سپس سرپرستي رابرتز رولز آو آوردر ريوايزد (قواعد نظام بازنگريشدهي رابرت) به بيوهي هنري جونيور، سارا كاربين رابرت – مانند ايزابل، يك آموزگار سابق – منتقل شد. او، به درخواست ژنرال رابرت، در تهيهي دو كتاب آخرش، متن مقدماتي، آئين پارلماني (1921) و قانون پارلماني (1923)، اثري كه آنرا تلاش توضيحي نهايي خود تلقي ميكرد، نقش يك خوانندهي منتقد را ايفاء كرده بود. او همچنين در تدريس دورههاي همسرش در كلمبيا وقتي هنري جونيور به خاطر افزايش حجم كارهايش در آكادمي ناوال انجام آن را رها كرد، جانشين او شد.
در 1943، تغييراتي كه ژنرال رابرت بين 1915 تا زمان مرگش، براي گنجاندن در ويرايش بعدي راهنما، ثبت كرده بود، با ويراستاري ايزابل و سارا رابرت در چارچوب صفحهبندي 1915 گنجانده شد. به نويسندگي آنان، نكات افزودني در ابتداء و انتهاي كتاب افزده شد و بيشتر تغييرات درونْ صفحهاي در ويرايش هفتاد و پنجمين سالگرد در سال 1951 صورت گرفت. كتاب راهنما با عنوان ربراتز روولز آو اوردر ريوايزد (قواعد نظام بازنگريشدهي رابرت) همان حروفچيني 1915 را تا سال 1970حفظ كرد، و تا اين زمان در مجموع 2 ميليون 650 هزار نسخه از تمام ويرايشهاي چاپ شده تا آن زمان مورد استفاده قرار گرفته بود.
حدود 1960، كار روي دومين بازنگري كامل كتاب با نظارت سارا كاربين رابرت شروع شد. در اين پروژه، پسرش هنري م. رابرت سوم، و ويليام جي. اوانس، يك وكيل بالتيمور، با جيمز دبليو. كلري كه بعداً به عنوان مشاور ويراستاري ناشر خدمت كرد، به او پيوستند. اين تعهد يك هدف دوگانه داشت: (1) بررسي دقيق مفاد پارلماني ديكته شده توسط استفادهي دو نسل از كتاب موجود، و (2) تدوين جديد يك كتاب مرجع كه هم براي تصويب از سوي سازمانها به عنوان يك مرجع پارلماني مناسب باشد، و هم در عين حال تا حد امكان خواندني و كاملاً خودتوصيف باشد- همچنين براي رئيس جلسه، اعضاء سازمان، پارلمانتارينها، و مربيهاي رويهي پارلماني مفيد باشد. دستيابي به اين هدف دوگانه به بركت بهترين توانمندي مؤلفان نشان داد وظيفهاي است كه عظمت آن در ابتداء كار فقط به صورت مبهم درك شده بود. نتيجهي بازنگري كامل كتاب با عنوان قواعد نظام رابرت بازنگري جديد (رابرتز روولز آو اوردر نيولي ريوايزد) Rober’s Rules of Order Newly Rivised در نود و چهارمين سالگرد چاپ ويرايش نخست آن، 19 فوريه 1970، منتشر شد. همانطور كه مؤلف اصلي كتاب گفته بود در نسخهي بازنگري شدهي سال 1915 بيش از مجموعهي سه ويرايش قبلي كار صرف شده بود، عقيده بر اين است كه كار صرف شده براي توليد ويرايش 1970 قواعد نظام رابرت بازنگري جديد بيش از كل كاري است كه صرف انتشار شش ويرايش قبلي شده بود.
يك چهرهي كليدي ديگر در راهنمايي امور نويسندگي كتاب در آن زمان، به ويژه در جنبههاي مالي، جان رابرت ردگريو، نتيجهي مؤلف اصلي و نمايندهي تجاري كانون رابرت رولز [1] بود كه بعد از مرگ آخرين فرزند ژنرال رابرت جايگزين تراست اوليه شد.
هنري م. رابرت سوم و ويليام جي. اوانس به همان شيوهي بازنگريهاي موردي قبلي در چارجوب همان صفحهبندي، ويرايش 1981 را با ارايهي توضيحهايي در سراسر كتاب منتشر كردند. اين تغييرات ناشي از تجربهي استفادهي كتاب در يك دورهي يازده سالهي بعد از بازنگري سال 1970 بود. بعضي از عرصههاي مهمتر اين توضيحها به كفايت مذاكره، پيشنهاد رويميزگذاري، ماهيت يك هيأت به مثابه شكلي از مجمع، قاعدهي ممنوعيت قطع كردن روند رأيگيري، و قواعد ناظر بر اصلاحيه در هنگام منقضي شدن وقت اختصاص داده شده تحت انواع گوناگون گفتگوي محدوده شده يا تعيين زمان براي رأيگيري مربوط بودند. ويرايش 1981 از سوي اسكات، فورسمن و كمپاني در 1984 با حلد شميز نيز در سال 1984 منتشر شد. نخستين بار بود كه يك ويرايش رايج از راهنماي كامل با جلد شميز ارايه ميشد.
در 1990، همان روند براي انتشار ويرايش نهم اثر، باز هم با مسؤليت هنري م. رابرت سوم و ويليام جي. اوانس، و دانيل اچ. هونمان، يك وكيل بالتيمور، كه براي كمك به آنان ملحق شده بود به اجرا درآمد. با فناوري جديدي كه براي آن ويرايش به كار گرفته شد، دوباره چيني كتاب براي نخستين بار ساده شد. اين واقعيت امكان تغيرات بيشتر و گنجاندن مواد اضافي بيشتر را فراهم آورد. فهرست بعضي از عرصههاي مهمتر بازنگري در ويرايش 1990 در پيشگفتار همان ويرايش بيان شده است. دو مورد از مهمترين آنها بازگنجائي يك زيربخش در مورد اشارههايي به رئيسان بيتجربه بود كه در ويرايشهاي قبلي يافت ميشد، و يك برداشت جديد از بعضي اصول استاندارد تفسير آئيننامهها و ساير اسناد.
اين دهمين ويرايش به عنوان ويرايش هزاره در سال 2000 منتشر شد. اين ويرايش از نو به نياز مداوم به پالايش تفسير و پاسخگويي به پرسشهاي تازه مطرح شده جواب ميدهد. اين ويرايش اثر چهار مؤلف همكار است: هنري م. رابرت سوم، ويليام جي. اوانس، دانيل اچ. هونمان، و حالا توماس جي. بلاچ، يك عضو كانون وكلاي ايلينويز ساكن ويرجينيا. تمام ويرايشهاي اين اثر بعد از مرگ مؤلف اصلي را كساني آماده كردهاند كه يا او را ميشناختند و با او كار كردند يا با چنين اشخاصي در يك ارتباط حرفهاي به صورت مستقيم مرتبط بودهاند.
يك پيشرفت تكميلي از ويرايش 1990 به اين سو به ناشر ارتباط مييابد. بيشتر قرني كه اكنون به پايان رسيده – براي تمام و به ويژه بيست و پنج سال اول عمر اين اثر – نام رابرتز روولز آو اوردر با نام اسكات، فورسمن و كمپاني، مانند نامهاي مريام (ناشر) و وبستر (مؤلف فرهنگ لغات وبستر) مترادف بودهاند. با اين همه، آنطور كه تحولات در اقتصاد نشر فروش و تفكيك كمپاني را از 1990 تحميل كرد، حقوق نشر اين اثر نيز به هاپر كولينز و سپس به اديسون، وزلي، لانگمن منتقل شد. و اكنون، براي اين ويرايش هزاره، كانون رابرتز رولز خرسند است كه به پرسوز بووكز به عنوان ناشر رسمي جديد اين راهنماي استاندارد خوشامد گويد.