«پيشنهادهاي مربوط به روشهاي اخذ رأي و شمارش آراء» به عنوان يك نوع از «پيشنهادهاي ضمني»، در قسمت سيام كتاب «رابرت رولز آو اوردر» [1] مورد بررسي قرار گرفتهاند.
خاطر نشان ميكند اين كتاب، ويرايش دهم كتابي است كه چاپ اول آن در سال 1876 توسط هنري مارتين رابرت در ايالات متحده آمريكا منتشر شد و براي نخستين بار قواعد ادارهي مجامع مشورتي و تصميم گيري را به صورت مكتوب گردآوري و در اختيار علاقمندان قرار داد. اين قواعد در انگلستان به صورت عرفي شناخته شده بودند و مجامع پارلماني و مشورتي بر اساس آنها اداره ميشوند و به قانون عام يا قانون پارلمان معروف هستند.
بعد از آشنايي نسبي با قواعد جامع و نسبتاً پيچيدهي عرف پارلماني و تأمل در نحوهي ادارهي جلسات در مجامع تصميمگيري در ميان ايرانيان آشكار ميشود كه اين مجامع فاقد قواعد منسجم، محكم، عادلانه و منطقي هستند و در نتيجه، تصميمها معمولاً با ريش سفيدي و من بميرم و تو بميري اتخاذ ميشوند و به دليل ناكارآمدي اين رويههاي هيأتي، انجمنها و احزاب و سازمانهاي ايراني معمولاً حيات بيفروغي دارند، چرا كه به محض ورود به يك مرحلهي بحراني به سادگي از هم وا ميروند.
اگر به اين اعتقاد رسيده باشيم كه حل مشكل توسعه در گرو حل مشكل حاكميت خوب است و حل اين مشكل نيز در گرو ساخت دموكراسي است و دموكراسي سازي نيز از ساختمان سازي و كارخانه سازي راحت تر نيست، در آن صورت شايد بتوانيم در «قواعد عرف پارلماني» كليد اين معما را بيابيم: چگونه يك ملت چنان انضباط فكرياي پيدا خواهد كرد كه در چارچوب چنين قواعدي فكر و عمل كند و به نتايج اين بازي عادلانه وفادار بماند؟
به هر حال، متن كامل اين كتاب 800 صفحهاي به فارسي ترجمه شده و به زودي در قالب يك كتاب كاغذي در اختيار علاقمندان قرار خواهد گرفت. با اين همه، براي مطالعهي بخشهايي از ترجمهي اين كتاب كه تا كنون به صورت الكترونيكي منتشر شده است ميتوانيد به بخش عرف پارلماني سايت «مؤسسه اخلاق پزشكي ايرانيان» و يا به بخش عرف پارلماني همين شبكه مراجعه كنيد و نيز كليدواژه عرف پارلماني را كليك كنيد.
در ادامه ترجمهي قسمت سي ام كتاب كه با عنوان موقت «نظامنامهي انجمن» به فارسي ترجمه شده، ارايه ميشود.
§ 30 – پيشنهادهاي مربوط به روشهاي رأيگيري
هدف اين پيشنهادها اخذ رأي در مورد بعضي از اشكال رأيگيري به جز رأيگيري شفاهي يا تشكيك آراء (قيام و قعود)، يا باز و بستن صندوقهاست. اين پيشنهادها پيشنهاد راجع به رأيگيري با ورقه، رأيگيري با قرائت نام (آريها و خيرها)، و رأيگيري ايستاده براي شمارش (از سوي صندوقداران) را در بر ميگيرند. همچنين، روشهاي رأيگيري غيرمعمول مانند استفاده از برگههاي سياه و سفيد يا امضاء برگه را شامل ميشوند (بنگريد به ص.405 تا 406).
خصوصيات توصيفي استاندارد
پيشنهادهاي ضمني مربوطه به روشهاي اخذ و شمارش آراء:
1. از پيشنهادي كه در دست رأيگيري است يا قرار است به رأي گذاشته شود جلو ميافتند. وقتي در مورد رأيي كه همين حالا اخذ شده به كار روند، ميتوانند تا زماني كه پيشنهاد بعدي قرائت شود، و نه پس از قرائت آن، مطرح شوند. هنگامي كه دستور كفايت مذاكره در مورد آرايي كه اين پيشنهادها در مورد آنها مطرح شدهاند، نافذ باشد قابل طرح هستند. آنها از پيشنهادهاي فوريتي و از پيشنهاد رويميزگزارياي كه هنگام بررسي موضوعي كه در موردشان مطرح شدهاند در دست بررسي بودهاند مطرح شده باشد، عقب ميافتند. طرح اين پيشنهاد كه در مورد موضوعي دوباره به شيوههاي ديگري رأي گيري شود خارج از نظامنامه است.
2. ميتوانند در مورد هر پيشنهادي كه مجمع ميخواهد در بارهي آن رأي گيري كند به كار روند. هيچ پيشنهاد فرعياي نميتواند در مورد آنها به كار رود به جز پيشنهاد اصلاح [2] .
3. وقتي كس ديگري نوبت داشته باشد خارج از نظامنامه هستند.
4. بايد حمايت شوند.
5. قابلمذاكره نيستند.
6. قبل اصلاح هستند.
7. به اكثريت آراء نياز دارند، جز پيشنهاد بستن صندوق رأي كه به دو سوم آراء نياز خواهد داشت.
8. قابل تجديد نظر هستند، به جز پيشنهاد بستن صندوق رأي يا رأي مثبت به بازگشايي صندوق رأي. (در مورد اخير، همان نتيجه با تجديد پيشنهاد يا پيشنهاد مخالف ميتواند حاصل شود).
قواعد و توضيح بيشتر
روشهاي رأيگيري. در عمل، ميتوان به صورت غيررسمي در مورد روش اخذ رأي به توافق رسيد. اما هنگامي كه روشهاي متفاوت پيشنهاد شوند، در مورد آنها نه به عنوان اصلاحيه بلكه به عنوان پركردن جاي خالي برخورد ميشود، و در مرحلهي اول در مورد روشي رأگيري ميشود كه بيشتر مواقع مورد استفاده قرار ميگيرد. (در مورد روشهاي اخذ رأي بنگريد به ص.42 تا 51؛ 45).
عضوي كه اعتقاد دارد رأيگيري مخفي ارادهي مجمع در مورد موضوع در دست بررسي را بهتر بيان ميكند ميتواند پيشنهاد دهد كه با برگه رأيگيري شود. (در ارتباط با سامان دادن به نحوهي اخذ رأي بنگريد به ص. 50، تا 69، ص. 396؛ نيز بنگريد به رأيگيري با بله و خير، ص. 405)
بستن يا بازگشايي صندوق رأي. معمولاً بهتر است كه بستن صندوق رأي به رئيس محول شود. وقتي رأي با برگه گرفته ميشود، به محض آنكه رئيس فكر كرد تمام كساني كه ميخواستند رأي بدهند دادند، ميپرسد آيا همه رأي دادند. اگر پاسخ نباشد، او اعلام ميكند كه صندوق بسته شد، و صندوق داران به شمارش آراء ميپردازند.
اگر هنگامي كه رأيگيري به طور طبيعي تمام شده باشد پيشنهادي مبني بر بسته شدن صندوق مطرح شود، رئيس ميتواند با اين پيشنهاد به عنوان درخواست موافقت عمومي برخورد كند و خاطر نشان سازد كه صندوق بسته شد. در هر حال، يك پيشنهاد رسمي براي بستن صندوق نبايد به رسميت شناخته شود مگر آنكه احتمالاً همه رأي داده باشند. مانند پيشنهادهاي مروبط به ختم مذاكره يا اصلاحيه، پيشنهاد بستن صندوق رأي به دو سوم آراء نياز دارد. اگر اعضاء پس از آن وارد شوند و تمايل با بازگشايي صندوق وجود داشته باشد، ميتوان با اكثريت آراء صندوق را بازگشايي كرد.
ساعتي كه صندوق بايد بسته يا بازگشوده شود بايد در پيشنهاد مشخص شده باشد يا با اصلاحيه افزوده شود.