مقاوله‌نامه شماره 87: آزادي انجمن‌ها و حمايت از حق تشكل
كنفرانس عمومي سازمان بين‌المللي كار كه به دعوت هيأت مديره دفتر بين‌المللي كار سي و يكمين نشست خود را در تاريخ 17 ژوئن 1948 در سان فرانسيسكو برگزار نموده است، پس از تصميم‌گيري در مورد تصويب پيشنهادهاي مختلف مربوط به آزادي انجمن و حفظ حقوق انجمن‌ها هفتمين موضوع دستوركار جلسه پيشنهاد نمود تا اين موضوع به صورت يك مقاوله‌نامه بين‌المللي درآيد، و در مورد اين كه مقدمه اساسنامه سازمان بين‌المللي كار اعلام كرده است كه به رسميت شناختن اصل آزادي انجمن‌ها بايد وسيله‌اي براي بهبود شرايط كار و برقراري صلح قرار بگيرد و نظر به اين كه اعلاميه فيلادلفيا مجدداً تأكيد كرده است كه آزادي بيان و انجمن شرط لازم براي ترقي مستمر به شمار مي‌آيد و با توجه به اينكه كنفرانس بين‌المللي كار طي سي‌امين دوره اجلاسيه خود اصولي را كه بايد اساس مقررات بين‌الملي را تشكيل دهند به اتفاق آراء تصويب نموده است و مجمع عمومي سازمان ملل متحد اصول مزبور را طي دومين دوره اجلاسيه خود پذيرفته و سازمان بين‌المللي كار را به ادامه مساعي خويش به منظور تصويب يك يا چند مقاوله‌نامه بين‌المللي دعوت نموده، كنفرانس بين‌المللي كار در روز نهم ژوئيه سال يكهزار و نهصد و چهل و هشت [3] مقاوله‌نامه زير را كه «مقاوله‌نامه انجمن‌ها و حمايت از حق تشكل، 1948» ناميده مي‌شود، به تصويب مي‌رساند:
بخش اول: آزادي انجمن‌ها
ماده 1
هريك از كشورهاي عضو سازمان بين‌المللي كار كه اين مقاوله‌نامه در باره آن لازم الاجرا مي‌باشد متعهد ميگردد مقررات زير را اجرا نمايد.
ماده 2
كارگران و كارفرمايان بدون هيچ گونه امتياز مي‌توانند بر طبق تمايل خود و بدون اجازه قبلي اقدام به تشكيل سازمان‌هايي به ميل خود نموده و يا به اين سازمان‌ها بپيوندند به شرط اينكه اساسنامه‌هاي آنها را رعايت نمايند.
ماده 3
1. سازمان‌هاي كارگران و كارفرمايان حق دارند اساسنامه و آئين‌نامه‌هاي اداري خود را تدوين و نمايندگان خويش را آزادانه انتخاب و اداره امور و فعاليت خود را تنظيم و برنامه عملي خود را اعلام دارند.
2. مقامات دولتي بايد از هرگونه مداخله‌اي كه ممكن است اين حق را محدود و يا مانع اعمال قانوني آن باشد خودداري نمايند.
ماده 4
سازمان‌هاي كارگران و كارفرمايان را نمي‌توان از طريق اداري منحل يا توقيف كرد.
ماده 5
سازمان‌هاي كارگران و كارفرمايان حق تشكيل اتحاديه (فدراسيون و كنفدراسيون) و همچنين حق پيوستن به آنها را دارند و هر سازمان، فدراسيون يا كنوانسيون حق دارد با سازمان‌هاي بين‌المللي كارگران و كارفرمايان بپيوندند.
ماده 6
مقررات مواد 2 و 3 و 4 شامل فدراسسيون‌ها و كنفدراسيون‌هاي سازمان‌هاي كارگران و كارفرمايان مي‌باشد.
ماده 7
اعطاي شخصيت حقوق به سازمن‌هاي كارگران و كارفرمايان و فدراسيون‌ها و كنفدراسيون‌هاي آنها نبايد منوط به شرايطي باشد كه ممكن است مانع اجراي مقررات مواد 2 و 3 و 4 گردد.
ماده 8
1. كارگران و كارفرمايان و سازمان‌هاي مربوط به آنها موظف هستند در استفاده از حقوق كه اين مقاوله‌نامه براي آنها قائل گرديده است، مانند همه اشخاص و مجامع متشكل، قوانين جاري را رعايت نمايند.
2. قوانين هر كشور نبايد به تصميماتي كه اين مقاوله‌نامه پيش‌بيني مي‌نمايد لطمه وارد آورد يا اين كه به نحوي اجرا گردد كه چنين لطمه‌اي وارد شود.
ماده 9
1. تدابير لازم براي تأمين و اجراي تصميمات و تعهدات پيش‌بيني شده در اين مقاوله‌نامه جهت نيروهاي مسلح و شهرباني توسط قوانين هر كشور تعيين خواهد شد.
2. طبق اصول مقرر شده در بند 8 ماده 19 اساسنامه سازمان بين‌المللي كار تصويب اين مقاوله‌نامه توسط يكي از اعضاء هيچگونه تأثيري در قوانين و احكام و عرف و عادت و يا قراردادهاي موجود كه متضمن تصميمات و تعهدات پيش‌بيني شده در اين مقاوله‌نامه در باره افراد نيروهاي مسلح و شهرباني باشد نخواهد داشت.
ماده 10
در اين مقاوله‌نامه مقصود از اصطلاح «سازمان» هر سازمان كارگري و كارفرمايي است كه به منظور توسعه و حفظ منافع كارگران و كارفرمايان تأسيس شده است.
بخش دوم: حفظ حقوق انجمن‌ها
ماده 11
هريك از اعضاء سازمان بين المللي كار كه اين مقاوله‌نامه در باره آنها مجرا مي‌باشد متعهد ميگردد، كه كليه اقدامات لازم و مناسب را براي تأمين استفاده آزادانه كارگران و كارفرمايان از حقوق انجمن‌ها به عمل آورد.
بخش سوم: اقدامات متفرقه
ماده 12
1. در باره سرزمين‌هاي مذكور در ماده 35 اساسنامه سازمان بين‌المللي كار كه به وسيله سند اصلاحي مصوبه 1946 اصلاح گرديده به غير از سرزمين‌هاي مشمول بندهاي 4 و 5 ماده نامبرده هر يك از اعضاء سازمان كه اين مقاوله‌نامه را مي‌پذيرد بايد در كوتاهترين مدت پس از تاريخ آن ضمن اعلام پذيرش نكات زير را به اطلاع مديركل دفتر بين‌المللي كار برساند:
الف) سرزمين‌هايي كه متعهد مي‌گردند مقررات مقاوله‌نامه را در باره آنها بدون جرح و تعديل اجرا نمايد؛
ب) سرزمين‌هايي كه متعهد مي‌گردند مقررات مقاوله‌نامه را در باره آنها با جرح و تعديل اجرا نمايد؛ (با شرح آن جرح و تعديل‌ها)
پ) سرزمين‌هايي كه در باره آنها مقاوله‌نامه غيرقابل اجرا مي‌باشد و علل غيرقابل اجرا بودن آن؛
ت) سرزمين‌هايي كه در باره آنها اخذ تصميم به آينده موكول ميگردد؛
2. تعهدات مذكور در فقره‌هاي (الف) بند اول اين جزء لاينفك اين مقاوله‌نامه شناخته و مانند آن قابل اجرا خواهد بود.
3. هر يك از كشورهاي عضو مي‌توانند ضمن اعلاميه جديدي از تمام يا قسمتي از شرايطي كه طبق فقره‌هاي (ب) و (پ) و (ت) بند اول اين ماده در اعلاميه قبلي خود بيان كرده صرف نظر نمايند.
4. كليه اعضاء مي‌توانند در مدتي كه طبق ماده 16 اين مقاوله‌نامه قابل فسخ مي‌باشند ضمن اعلاميه‌هاي جديدي هرگونه تحديد نظر در اعلاميه‌هاي قبلي از هر نظر كه باشند و همچنين اوضاع سرزمين‌هاي مربوطه را به اطلاع مديركل برسانند.
ماده 13
1. هنگامي كه مفاد اين مقاوله‌نامه در حدود اختيارات اولياي امور يك سرزمين تحت الحمايه باشد كشور عضوي كه مسؤليت روابط بين‌المللي آن سرزمين را دارد مي‌تواند با موافقت حكومت سرزمين مزبور ضن اعلامه‌اي پذيرش تعهدات اين مقاوله‌نامه را از طرف سرزمين نام برده به اطلاع مديركل برساند.
2. اعلام اين مقاوله‌نامه را مقامات زير مي‌توانند به مديركل دفتر بين‌المللي كار ابلاغ نمايند:
الف) دو يا چند عضو سازمان كه سرزمين مزبور تحت اختيار مشترك آنها قرار دارد؛
ب) هرمقام بين‌المللي كه طبق مقررات منشور ملل متحد يا هرگونه مقررات ديگر مسؤليت اداره يك سرزمين را به عهده دارد.
3. در اعلاميه‌هايي كه طبق مقررات بندهاي فوق به عنوان مديركل دفتر بين‌المللي كار ارسال ميگردد بايد قيد شود كه آيا مقررات اين مقاوله‌نامه عيناً يا با تغييراتي در آن سرزمين اجرا خواهد شد و در صورتي كه اعلاميه متضمن اين امر باشد كه اين مقاوله‌نامه با تغييراتي اجرا خواهد شد بايد آن تغييرات ذكر شود.
4. عضو يا اعضاء يا مقام بين‌المللي ذينفع مي‌توانند به وسيله اعلاميه‌هاي بعدي از تمام يا قسمتي از حق اصلاحي كه ضمن اعلاميه قبلي به آن اشاره كرده‌اند صرف نظر نمايند.
5. عضو يا اعضاء يا مقام بين‌المللي ذينفع مي‌توانند در فاصله مدتي كه طبق ماده 16 اين مقاوله‌نامه قابل فسخ مي‌باشد ضمن اعلاميه جديدي تغيير به وجود آمده در اعلاميه‌هاي قبلي را از هر نظر كه باشد با ذكر دلايل موجود و همچنين وضع آن سرزمين را از لحاظ اجراي اين مقاوله‌نامه به اطلاع مديركل برساد.
براي آگاهي از مواد 14 تا 21 (كه در مورد تمام مقاوله‌نامه‌ها يكسان است) به پيوست شماره يك كتاب مقاولهنامههاي بين‌المللي كار مراجعه فرماييد.
[1] در زبان انگليسي عنوان اين مقاوله‌نامه اين است:Freedom of Association and Protection of the Right to Organise Convention، و گفتني است كه كنوانسيون هم به معناي مقاوله‌نامه، ميثاق، و قرارداد است و هم به معناي «مجمع نمايندگان» كه با «مجمع اعضاء» قرق دارد. در نتيجه، وقتي اعضاي يك انجمن گردهم مي‌آيند، مجمع عمومي اعضاي آن انجمن شكل مي‌گيرد، اما اگر تعدادي انجمن با همكاري هم يك سازمان بزرگتر تشكيل دهند، مجمع نمايندگان خود را سازماندهي مي‌كنند كه به آن كنوانسيون مي‌‌گويند. در نتيجه، برگردان فارسي عنوان اين مقاوله‌نامه – كه عيناً از كتاب «مقاولهنامههاي سازمان بين‌المللي كار» نقل شد- خيلي دقيق نيست و هنوز معادل دقيقي براي اين معناي كنوانسيون ساخته نشده است.
[2] در اين ترجمه، كلمه «نشست» معادل Session به كار رفته كه درست نيست. يك Session مي‌تواند از چندين نشست تشكيل شود. در نتيجه مي‌توان گفت كه Session مجموعه‌اي از نشست‌هاي پشت سر هم است كه همه داراي يك دستوركار هستند. گاهي آن را به «دوره» ترجمه مي‌كنند كه اين معادل هم دقيق نيست