نخستين كد اتيكز پزشكي ملي:
گرچه هيچ اثري از كد اتيكز انجمن پزشكي بوستون (و نيز، نيويورك و بالتيمور) باقي نمانده است، اما انجمن پزشكي آمريكا، كه نخستين كنوانسيون خود را با حضور هيأت‌هاي نمايندگي 222 انجمن پزشكي از 23 ايالت آمريكا در ماه مه سال 1847 در آكادمي علوم فيلادلفيا برگزار كرد، همزمان با تصويب اساسنامه‌ي انجمن، كد اتيكز خود را نيز به تصويب رساند كه به طور كامل در دسترس است. اين كد اتيكز كه در واقع نخستين كد اتيكز پزشكي است كه در سطح ملي به تصويب رسيده، ديباچه‌ي مفصلي به قلم دكتر جان بل دارد كه تصور آن روز پزشكان آمريكايي از كد اتيكز را به نمايش مي‌گذارد. در ابتداي اين ديباچه آمده است:
اتيكز پزشكي، به مثابه شاخه‌اي از اتيكز عمومي، بايد بر مبناي دين و اخلاق مبتني باشد. اين اتيكز، نه فقط وظايف، كه حتي حقوق يك پزشك را نيز در برمي‌گيرد، و در اين معنا، با ديانتالوژي اصطلاحي كه آن را يك نويسنده فقيد مطرح كرد كه در مورد اين موضوع جامع‌ترين نظر را داشت، يكي است.
ما، در تدوين يك كد بر اين مبنا، مزيت گرانقدر استخراج قواعد آن از رفتار پزشكان برجسته‌ي بسياري را داريم كه با پرورش و پارسايي خود اين پروفشن را مزين ساخته‌اند. از عصر بقراط تا زمان حاضر، تاريخ هر ملت متمدني شامل شواهد بسياري است از ايثار پزشكان براي رهايي همنوعان خود از درد و بيماري، بي‌توجه به خطر و مشقت، و بي‌حرمتي نه نادر فراراه؛ احساسي از الزام‌هاي اتيكال نسبت به بهبود شخصي در اذهانشان. يكي ازفاضل‌ترين انسان‌هاي قرن اخير به خوبي و به درستي گفته است: كه وظايف يك پزشك هرگز زيباتر از رفتار بقراط تبلوري نيافته و فصيح‌تر از نوشته‌هاي او توصيف نشده است.
همانطور كه مشاهده مي‌كنيد، نخستين كد اتيكز انجمن پزشكي آمريكا «نه فقط وظايف، كه حتي حقوق يك پزشك» را نيز در بر مي‌گرفت. آن كد اتيكز ساختاري پرسيوالي داشت به اين معنا كه در سه بخش جداگانه، حقوق و وظايف متقابل پزشك/بيمار، پزشك/پزشك و پزشك/جامعه را تعريف كرده بود. بخش اول كه عنوان آن «وظايف پزشكان در قبال بيماران و الزام‌هاي بيماران نسبت به پزشكان آنان» است، از دو قسمت تشكيل شده است. قسمت اول با عنوان «وظايف پزشكان در قبال بيماران» شامل 8 بند است. اما قسمت دوم كه الزام‌هاي بيماران در قبال پزشكان را بيان كرده، از 10 بند تشكيل شده است. بند دوم در مورد وظيفه بيماران مي‌گويد:
نخستين وظيفه‌ي بيماران آن است كه كسي را به عنوان پزشك مشاور خود انتخاب كنند كه آموزش‌هاي منظم پروفشنال را ديده باشند…»
بند سوم مي‌گويد:
بيماران بايد پزشكاني را ترجيح دهند كه عادات زندگي آنان منظم است، و خود را وقف عياشي، هوسراني و امور ديگري كه با الزام‌هاي پروفشنال آنان سازگار نيست، نكرده باشند. . .
در بند چهارم به بيماران زن اين نكته خاطر نشان مي‌شود كه نسبت به پزشكان، كه در آن زمان همه مرد بودند، نبايد به هيچ عنوان دچار نگراني شوند، چرا كه تمام پزشكان به الزام‌هاي اخلاق پروفشن خود سخت پايبند هستند. بند 8 نيز جالب است. در بخشي از اين بند آمده است:
هنگامي كه يك بيمار مي‌خواهد پزشك خود را كنار بگذارد، عدل و ادب حكم مي‌كند كه دلايل خود را بيان كند.
عنوان بخش سوم نخستين كد اتيكز انجمن پزشكي آمريكا اين است: وظايف پزشكان در قبال يكديگر و در قبال پروفشن به طور كلي. اين بخش در 7 بند تدوين شده است. به عنوان نمونه، بند 6، «وظايف پزشكان هنگامي كه اختلافاتي بين آنان رخ مي‌دهد» است. نخستين ويرايش كد اتيكز انجمن پزشكي آمريكا در اين زمينه مي‌گويد:
اختلاف نظر و تضاد منافع در پروفشن پزشكي نيز همانند پروفشن‌هاي ديگر هر ازگاهي رخ مي‌دهد و حتي ادامه مي‌يابد. هرگاه كه متأسفانه چنين شد، و اختلاف‌ها خاتمه نيافت، پزشكان بايد به حكميت تعدادي از پزشكان برجسته گردن نهند يا به «دادگاه پزشكي» مراجعه كنند.
تمام كساني كه حتي با حسن نيت به تدوين و استقرار كد اتيكز در سازمان‌هاي ايراني مبادرت مي‌كنند، براي جلوگيري از لوث شدن اين مفاهيم متعالي مسؤليت‌هاي بسيار سنگيني برعهده دارند. اين نوشته، در ادامه برخي از اين مسؤليت‌ها را معرفي خواهد كرد. يكي از آن‌ها، توجه جدي و عميق به تجربه‌ي سازمان‌هاي ديگر در اين زمينه براي درس‌آموزي و عبرت‌اندوزي است. انجمن پزشكي آمريكا در اين زمينه تجربه‌هاي تاريخي گرانقدري دارد و به همين خاطر، در اين نوشته مورد توجه قرار گرفته است.
در حاليكه نخستين كد اتيكز انجمن پزشكي آمريكا ساختاري پرسيوالي دارد و حقوق و وظايف پزشكان در قبال بيماران، در قبال يكديگر و در قبال جامعه، همانند دو ستون بدهكار و بستانكار تنظيم شده است، كد اتيكز امروز اين انجمن، بيشتر با رساله‌هاي توضيح‌المسائل عمليه‌ي مجتهدين و فقيهان ديني شباهت دارد. به اين معنا، كه در پاسخ به هر موضوع اتيكال، يك گزاره‌ي كوتاه و دقيق، وظايف اتيكال پزشكان را در قبال همان موضوع توصيف كرده است. مجموعه‌ي اين گزاره‌ها، بر اساس موضوع دسته بندي و به صورت ده‌دهي، شماره گذاري شده‌اند. چند نمونه از نظريه‌هاي جاري اتيكال اين انجمن به عنوان نمونه:
اتيكز شماره‌ي 02/1 انجمن پزشكي آمريكا:
رابطه اخلاق با اتيكز
هدف گزار‌ه‌هاي زير روشن ساختن رابطه‌ي بين قانون و اتيكز است.
ارزش‌هاي اتيكال و اصول قانوني معمولاً روابط نزديكي با هم دارند، اما الزام‌هاي اتيكال نوعاً از وظايف قانوني فراتر مي‌روند. در بعضي موارد، قانون رفتار حكم به رفتار غيراتيكال مي‌دهد. به طور كلي، وقتي پزشكان عقيده داشته باشند قانوني غيرعادلانه است، بايد براي تغيير آن قانون تلاش كنند. در شرايط استثنائي قوانين غيرعادلانه، مسؤليت‌هاي اتيكال بايد جايگزين الزام‌هاي قانوني شوند.
اين واقعيت كه يك پزشك متهم به رفتار غيرقانوني در دادگاه‌هاي مدني يا كيفري تبرئه يا بي‌گناه شناخته شود لزوماً به اين معنا نيست كه آن پزشك اتيكال رفتار كرده است.
(بر اساس اصل III قبل از آوريل 1977 صادر شد؛ در ژوئن 1994 به‌هنگام سازي شد)
اتيكز شماره‌ي 9.011 انجمن پزشكي آمريكا:
تأمين مراقبت براي فقيران
هر پزشكي وظيفه دارد در تأمين مراقبت براي فقيران مشاركت كند. معيار آنچه كه يك كمك مناسب را تعيين مي‌كند مي‌تواند با ويژگي‌هاي جامعه، موقعيت جغرافيايي، ماهيت اقدام پزشكي و تخصصي و ساير شرايط تغيير كند. تمام پزشكان بايد براي تضمين اينكه نيازهاي مردم فقير در جوامع آنان تأمين مي‌شود فعاليت كنند. تأمين مراقبت براي فقيران بايد بخش دائمي برنامه‌ي زمان‌بندي شده‌ي يك پزشك باشد.
در فقيرترين محلات، تأمين نيازهاي مردم مسكين به خدمات پزشكان با اتكاء صرف به پزشكان محلي شايد ممكن نباشد. پزشكان محلي بايد قادر باشند براي ارايه‌ي كمك به همكاران خود در محلات مرفه، به ويژه محلات هم جوار مراجعه كنند.
پزشكان اين وظيفه‌ي خود را به روش‌هاي متعدد مانند معاينه‌ي رايگان يا ارزان مردم فقير در مطب‌هايشان، خدمت در كلينيك‌هاي مستقل يا بيمارستاني كه فقيران را درمان مي‌كنند، و مشاركت در برنامه‌هاي دولتي كه به فقيران مراقبت از سلامتي ارايه مي‌دهند، انجام داده و تشويق مي‌شوند كه اين خدمات را ادامه دهند. پزشكان همچنين مي‌توانند خدمات خودشان را در كلينيك‌هاي آخر هفته براي فقيران و در سرپناه‌هاي زنان آسيب ديده يا بي‌خانمان‌ها به صورت داوطلبانه عرضه كنند.
پزشكان، علاوه بر وظيفه‌‌اشان در تأمين مراقبت براي مردم مسكين، مي‌توانند نيرو، معرفت، و پرستيژ خودشان را براي رايزني و طراحي برنامه‌هايي براي تأمين مراقبت از مردم فقير در تمام سطوح اختصاص دهند. (اصول يك و هفت). منتشر شده در ژوئن سال 1994، تصويب شده بر اساس گزارش «مراقبت براي مردم فقير» (ژورنال انجمن پزشكي آمريكا. 1993).
اتيكز شماره 2.03 انجمن پزشكي آمريكا:
تخصيص منافع محدود پزشكي
پزشك وظيفه دارد به نفع بيمار منفرد هر كاري كه مي‌تواند انجام دهد. سياست‌هاي تخصيص منابع محدود مي‌توانند توانايي پزشكان براي انجام اين وظيفه در قبال بيماران را محدود سازند. پزشكان مسؤليت دارند براي حفاظت از منافع بيماران در تصيم‌هايي كه در سطح جامعه و در ارتباط با تخصيص و تسهيم منابع سلامتي گرفته مي‌شود، نظرات تخصصي پروفشنال خودشان را ارايه دهند.
تصميم‌هاي مرتبط با تخصيص منابع محدود پزشكي در ميان بيماران فقط بايد با توجه به معيارهاي مناسب اخلاقي نسبت به نياز پزشكي اتخاذ شوند. اين معيارها از جمله عبترتند از: منفعت، فوريت نياز، تغيير در كيفيت زندگي، مدت منفعت، و در بعضي موارد، مقادار منابع لازم براي درمان موفق. به طور كلي، تنها تفاوت‌هاي اساسي در ميان بيماران تفاوت‌هاي اخلاقي هستند: ناهمخواني بيشتر، تعديل بيشتر در استفاده از اين معيارها. در داوري نسبت به كيفيت زندگي، بيماران ابتدا بايد براساس مرگ يا نتايج فوق‌العاده بد كه بايد اجتناب شوند، اولويت بندي شوند؛ سپس، بيماران بايد طبق تغيير در كيفيت زندگي اولويت بندي شوند، اما فقط هنگامي كه تفاوت‌هاي اساسي در ميان بيماران وجود داشته باشد. معيارهاي غيرپزشكي، مانند توانايي پرداخت، سن، ارزش اجتماعي، موانع فرا راه درمان، سهم بيمار در بيماري، يا استفاده‌ي قبلي از منابع نبايد مورد توجه قرار بگيرد.
تصميم‌ها در مورد تخصيص منابع بايد حتي المقدور به فرديت بيماران و خصوصيات فرد احترام بگذارد. وقتي هيچ تفاوت اساسي بر اساس معيارهاي مناسبي كه در بالا تعريف شد، در ميان دريافت‌كنندگان بالقوه‌ي درمان وجود نداشته باشد، رويكرد «آسياب به نوبت» [1] يا هر نوع سازوكار معادل ديگر بايد براي اخذ تصميم‌هاي نهاديي تخصيص منابع مورد استقاده قرار بگيرد. گرچه چندين راهبرد قابل قبول اتيكال براي اجراي اين معيارهاي موجود است، هيچ راهبرد واحدي اجباري نيست. رويكردهاي قابل قبول شامل يك رويكرد نظام سه طرفه، يك رويكرد حداقل آستانه، و فرمول توزين مي‌شوند. سازوكارهاي تصخيم گيري بايد عينني، انعطاف پاير، و منسجم باشند تا تضمين كنند كه تمام بيماران به صورت برابر درمان مي‌شوند.
پزشك معالج بايد مدافع بيمار باقي بماند و بنا بر اين نبايد در مورد تخصيص منابع تصميم بگيرد. بيماراني كه از دسترسي به منابع منع مي‌شوند حق دارند كه از دلايل مبناي اين تصميم‌ها مطلع شوند. رويه‌هاي تخصيص منابع نهادهاي كنترل كننده‌ي منابع كمياب بايد براي افكارعمومي و نيز براي سوژه‌هاي بررسي همتا براي پروفشن پزشكي افشا شود.
(بر اساس اصول اول و هتفم از اصول اتيكز انجمن پزشكي آمريكا). صادره در تاريخ مارس 1981؛ به هنگام شده در تاريخ ژوئن 1994 بر اساس گزارش « تأملات اتيكال در تخصيص ارگان‌ها و ساير منابع كمياب پزشكي در ميان بيماران»، مصوب ژوئن 1993 (آرشيو پزشكي داخلي، 1995؛ 155: 29 تا 40).
اتيكز شماره 03/6: تقسيم دستمزد:
ارجاع به مراكز مراقبت از سلامتي
درمانگاه‌ها، بيمارستان‌ها، يا ساير مراكز درماني كه به پزشكان به خاطر ارجاع بيمار پول مي‌دهند درگير تقسيم دستمزد مي‌شوند كه غيراتيكال است.
مراكز مراقبت از سلامتي نبايد به پزشكي كه بيماران را براي خدمات تشخيصي در نسخه‌ي پزشك، پيگيري، يا بازنگري دوره‌ي درمان بيمار به آنجا ارجاع مي‌كند پولي پرداخت كنند. پرداخت براي اين خدمات شناختي وقتي پذيرفتني است كه از سوي بيماراني داده شود، كه از خدمات آن پزشك استفاده مي‌برند، يا اشخاص ثالثي كه براي پرداخت تعيين شده‌اند.
پرداخت يا دريافت پول براي ارجاع بيماران در مراكز تحقيقاتي (دستمزد يابنده) نيز غيراتيكال است.
(بر اساس اصل دوم). پيش از آوريل 1977 صادر شد؛ در ژوئن 1994 به‌هنگام شد و در ژوئن 1996 بر اساس گزارش «دستمزد يابنده: پرداخت به خاطر ارجاع بيماران به مراكز پژوهشي» كه در دسامبر 1994 روزآمد شده بود، به هنگام شد.
اتيكز شماره‌ي 10/1 انجمن پزشكي آمريكا:
فرهنگ اصطلاحات
اصطلاح «اتيكال» در نظريه‌هاي «شوراي امور قضايي و اتيكال» براي ارجاع به موضوع‌هايي به كار مي‌رود كه مستلزم (1) اصول يا عمل اخلاقي و (2) موضوع‌هاي سياست اجتماعي شامل مسائل اخلاق در طبابت باشند. اصطلاح «غيراتيكال» براي ارجاع به رفتاري پروفشنال به كار مي‌رود كه با اين استانداردها يا سياست‌هاي اخلاقي انطباق نداشه باشند.
بسياري از نظريه‌هاي شورا وظايف و الزام‌هاي ويژه‌ي پزشكان را بيان مي‌كنند. نقض اين اصول و نظريه‌ها رفتار غيراتيكال را نشان مي‌دهد و مي‌توان اقدام انتظامي مانند توبيخ، تعليق و اخراج از انجمن را توجيه كند. (بر مبناي اصلII). پيش از آوريل 1977 صادر شد؛ در ژوئن 1994 و ژوئن 1996 مورد بازنگري قرار گرفت.
همانطور كه ملاحظه مي‌شود، هر يك از نظريه‌ها يا فتواهاي «شوراي امور قضايي و اتيكال» انجمن پزشكي آمريكا بر مبناي گزارش يك وضعيت اتيكال و بر اساس اصول مورد قبول اين انجمن تدوين و در كنوانسيون سالانه‌ي انجمن به تصويب مي‌رسد. در حال حاضر اين انجمن به 9 اصل اعتقاد دارد كه در صفحه‌ي اول كتاب «نظريه‌هاي اتيكال انجمن پزشكي آمريكا» ارايه شده است. برگردان اصل II به عنوان نمونه:
II. يك پزشك استانداردهاي پروفشن‌گرايي را رعايت خواهد كرد، در تعاملات پروفشن‌گرايانه شرافتمند خواهد بود، و خواهد كوشيد تا نقص شخصيت يا صلاحيت پزشكان، يا مشاركت آنان در كلاهبرداري يا تقلب را به مراجع ذيصلاح گزارش كند.